Powiat wieluński w okresie II wojny światowej
"UPAMIĘTNIONE MIEJSCA WALKI I MĘCZEŃSTWA W WOJEWÓDZTWIE SIERADZKIM 1939-1945"
Tadeusz Olejnik
PORZEWODNIK
SPORT I TURYSTYKA
WARSZAWA 1979
Fragmenty

Wybuch II wojny światowej
 ... Z odległych od Wielunia wsi, jeszcze o zmroku, wyjeżdżały chłopskie furmanki, by zdążyć na piątkowy, ruchliwy wieluński targ. Spokojnie spali mieszkańcy szesnastotysięcznego Wielunia, mimo że około godziny wpół do piątej z Bramy Krakowskiej rozległ się przenikliwy dźwięk syreny alarmowej, zwiastujący grożące miastu niebezpieczeństwo. Większość mieszkańców spała spokojnie, nikt bowiem nie spodziewał się ataku na bezbronne, nie ufortyfikowane, pozbawione jakiejkolwiek obrony i nie mające żadnego strategicznego znaczenia miasto. Sądzono powszechnie, że jest to sygnał alarmu ćwiczebnego dla członków Ligi Obrony Powietrznej Państwa. Pogłoski o rzekomym próbnym alarmie uporczywie kolportowane były w Wieluniu w ostatnich dniach sierpnia, a ich źródło było nie znane. Wbrew normom prawa międzynarodowego, wbrew zwyczajom cywilizowanych narodów, Niemcy zbombardowali szpital, kościoły i zabytki polskiej kultury narodowej. W pierwszej godzinie pierwszego dnia II wojny światowej Wieluń legł w gruzach, a od bomb i kul hitlerowskich lotników poniosło śmierć kilkuset mieszkańców miasta. Dzieła tego dokonali lotnicy ze wsławionego z barbarzyństwa w Hiszpanii Legionu Condor.

 Jeden z hitlerowskich lotników, uczestników barbarzyńskiego nalotu na bezbronne miasto, tak opisywał swój pierwszy bojowy lot:
 Przede mną na ukos grupa domów, jakieś zabudowania dworskie albo mała wieś. Dym unosi się stamtąd i powleka ciemną smugą żółte pola i połyskującą rzekę. Wieluń - nasz cel! W mieście kilka domów stoi w wielkim ogniu. Jednak wysoko ponad tym ciemne punkty na tle niebieskiego nieba, z błyskawiczną szybkością tu i ówdzie śmigające jak ważki nad lustrzaną taflą wody: to niemieckie myśliwce, które oczekują i mają ochraniać nasz atak. [...] Mój pierwszy atak na żywy cel! Przez ułamek sekundy błysk świadomości: Tam w dole jest żywe miasto pełne ludzi. [...] Wprawdzie są to żołnierze, a ja atakuję tylko żołnierzy.[...] Ulice w dole wyglądają jak obrazek z pocztówki, a ciemne punkty, które się na nich poruszają, są celem. Niczym, tylko celem. Na wysokości 2500 m życie na ziemi traci swoja wagę. Wysokość 1200 metrów [...] pierwsza bomba spada! [...] a teraz spojrzenie w dół. Bomba upadła dobrze, wprost na ulicę. Wybucha dym, a czarna masa, która sunęła wzdłuż ulicy, zatrzymuje się. Na miejscu w które trafiłem, powstało ciemne kłębowisko. I w to kłębowisko padają serie bomb z innych samolotów. [...] Kierujemy lot zgodnie z rozkazem ku północnemu wylotowi miasta. Znowu bomby! Tuż za miastem jakaś zagroda zapchana wojskiem i zaprzęgami. Jesteśmy na wysokości 1200 metrów, opadamy na 800. Bomby spadają, a zagroda tam w dole znika w ogniu i dymie razem ze wszystkim, co się w niej znajduje. Odwrót! Ostatni ładunek, ten najcięższy, spada na rynek. Fontanna płomieni, dymu i odłamków wyższa niż wieża małego kościoła [...] ostatnie spojrzenie: z polskiej brygady kawalerii nie pozostało nic.*
(* Bojarska B.: Zniszczenie miasta Wielunia w dniu 1 września 1939 roku. (W:) "Przegląd Zachodni", 1062, nr 2, s. 307)
 Z tej relacji wynika, że lotnik hitlerowskiej Luftwaffe, to lotnik rycerski, który nie atakuje ludności cywilnej, nie niszczy miasta, a walczy jedynie z wojskiem przeciwnika. Stąd z relacji znalazła się wyimaginowana brygada kawalerii, choć jednostki takiej nie było nie tylko w Wieluniu, ale nawet w jego okolicach. Stąd też owa czarna masa, sunąca ulicami Wielunia, na którą lotnicy hitlerowcy zrzucili bomby, czy też wypełniona cywilnymi uciekinierami zagroda, stały się w relacji hitlerowskiego lotnika polskim wojskiem. ...

Zbrodnie Wehrachtu
 ... Żołnierze Wehrmachtu masowo palili polskie wsie i miasta. Kilkadziesiąt wsi spalono niemal doszczętnie. Największym zniszczeniom uległy wsie: ...Raciszyn, Trębaczew, Zalesiaki, Niżankowice, Bobrowniki, Draby, Lisowice, Popowice, Turów, Gaszyn, Widoradz, Małyszyn, Olewin, Sieniec, Kraszkowice, Załęcze Wielkie, Masłowice, Bobrowniki, Józefina, Piskornik, Dymek. Szczególnie zniszczono te gminy, na obszarze których dochodziło do walk. ...
 ... Ciężkiemu bombardowaniu poddany był również Działoszyn.
 Komisarz urzędowy Działoszyna, w swym sprawozdaniu do władz powiatowych w Wieluniu, tak oto przedstawił sytuację swej gminy po zakończeniu działań wojennych:
 Tutaj wojna prowadzona była w taki sposób, jak można to uczynić tylko w historycznych przekazach z okresu wojny 30-letniej. Mieszkańcy zbiegli do lasów, niemal wszystkie miejscowości zostały spalone. Zwłoki i sprzęt wojenny pokrywają ulice i drogi. ...
 ... Do szczególnie zaciętych walk doszło w początku września 1939r. na linii rzeki Warty, przede wszystkim w rejonie Działoszyna, Konopnicy, Stolca, Sieradza, Dobronia i Chechła. ...

W cieniu swastyki
 ... Szczególnym bestialstwem w katowaniu i mordowaniu ludności polskiej zasłynęły posterunki żandarmerii w Osjakowie, Działoszynie i Białej. ...

Wyzwolenie
 ... Do poważnych starć bojowych doszło pod Krzeczowem, gdzie radziecki zwiad pancerny wdarł się na głębokie tyły wroga i opanował ważny most na Warcie. Do starć bojowych doszło też w rejonie Nowego Światu i Gaszyna koło Wielunia. ...

Po wyzwoleniu 
W roku 1954 na podstawie ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego w si i powołaniu gromadzkich rad narodowych oraz na podstawie uchwały Nr 40/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 pażdziernika 1954 roku w sprawie podziału na nowe gromady powiatu wieluńskiego powstała Gromadzka Rada Narodowa w Szynkielowie. GRN jako organ władzy państwowej w gromadzie kierowała działalnością gospodarczą, społeczną i kulturalną, wiążąc potrzeby gromady z zadaniami ogólnopaństwowymi. GRN pochodziła z wyborów, a swoje zadania realizowała na co dzień za pośrednictwem prezydium. GRN w Szynkielowie funkcjonowała do końca 1961 roku, kiedy to mocą uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi, zniesiono gromadę Szynkielów, a obszar jej włączono częściowo do gromady Wielgie a częściowo do gromady Konopnica.